Quetzaltenango - AFOPADI & nabeschouwing

We verblijven momenteel in Quetzaltenango, de tweede grootste stad van Guatemala die men hier allen beter kent onder de (verbasterde) oude indianenbenaming Xela. Zo heel veel valt er in de stad zelf niet te beleven. De meest levendige plek is het Parque Centroamerica dat zeer Europees oogt en waar je de overeindgebleven gevel van de Catedral del Santa Spirito nog kunt bewonderen. Xela werd in 1902 namelijk bijna volledig verwoest na de uitbarsting van de Santa Maria, een van de tien vulkanen die rond de stad gelegen zijn. En toch loonde het de moeite om hier eens langs te komen want we hadden er afgesproken met Annemie Camoen, een Blankenbergse ex-chiroleidster die hier sinds twaalf jaar woont en haar hart en ziel legt in een ontwikkelingsproject in en rondom Casaca nabij Huehuetenango. Een verplichte stopplaats dus voor ons die met heel wat vragen zaten over Guatemala in het algemeen en haar sociale ontwikkeling in het bijzonder. Zaterdag zijn we dan ook bij haar op de koffie geweest en -tussen het amusante stempelwerk van haar schattige dochtertje Poline door- zijn we er heel wat wijzer geworden. Globaal kun je stellen dat Guatemala een heel complex land is waarin historische, culturele en maatschappelijke factoren (lees conflicten) het land gemaakt hebben tot wat het nu is. Helaas is men er nooit in geslaagd om een solide algemeen toegepast wettelijk systeem boven dit alles te plaatsen waardoor men hier staatskundig nog steeds blijft aanmodderen. Op papier is de wet wondermooi, maar daar blijft het ook bij. Komt daar bovenop dat dit land momenteel geconfronteerd wordt met enkele bijkomende (globale) problemen zoals: de wereldwijde economische crisis, een enorme milieuvervuiling, (afvalprobleem, bodemerosie, luchtvervuiling...) de georganiseerde misdaad en de neoliberaal georienteerde handelsglobalisering en dan weet je wel dat ze hier nog een hele lange weg af te leggen hebben. Wij zouden er moedeloos van worden maar blijkbaar zijn er mensen zoals Annemie en haar collega’s die koppig blijven strijden voor ‘een betere wereld’. Kritikasters, cynischi of pessimisten mogen dit al afdoen als naief maar van onze kant niets dan respect hiervoor! Meer zelf, we zijn zozeer onder de indruk dat we beslist hebben om mee te gaan naar Casaca om het werk van AFOPADI -de naam van Annemies organisatie- met eigen ogen te kunnen zien. Onze verwachtingen zijn hoog maar we zijn er nu al zeker van dat ze ingelost zullen worden.
In afwachting van ons Casacabezoek hebben we hier op aanraden van Annemie nog het een en het ander in de omgeving bezocht. Maandag bezochten we het kratermeer van Chicabal en echt, mocht Jozeph Conrad nog geleefd hebben, hij zou zijn ‘Heart of darkness’ hier in plaats van in Congo gesitueerd hebben! Nog nooit zo’n mysterieus ja zelfs mytisch stukje natuurschoon aanschouwd. Samengeperst in een shuttlebusje werden we tegen een onverantwoorde rotvaart en in een meedogenloze concurrentiestrijd met de andere shuttledrivers naar de inkom van het vulkaanpark geraced. Daar uitgeschud konden we aan de toch wel lastige klim beginnen. De kortste weg is de rechte weg moet men hier ooit gedacht hebben want het ging haast voortdurend stijlrecht omhoog. Nu, deze lijdensweg bleek de’ juiste’ weg te zijn want na enkele kilometers op de vulkaan geklommen te hebben kwamen we in een prachtig nevelwoud terecht. Dit cloudforest lag -zoals de naam het zegt- letterlijk in de tegen de vulkaan aanbotsende wolken. Machtig! Vooral dan de bevreemde soms zelfs beangstigende maar toch fascinerende sfeer die hier in de lucht hing. Omringd door totaal met mos en andere (parasitaire) planten overwoekerde, in nevelslierten gehulde bomen zetten we onze tocht verder naar de bodem van de krater. Blijkbaar waren (en zijn) niet alleen wij onder de indruk van dit spectaculaire stukje natuur want net voor we in de ‘put’ afdaalden stootten we op een groep Mumindianen die aan het meer hun offerrituelen hadden uitgevoerd. Het bewijs hiervan waren de vele bloementuilen die we aan de rand van het meer in de grond gestopt zagen zitten. Heel begrijpelijk overigens want toen ook wij bij het water aankwamen botste er net een verse wolk tegen de vulkaan....Megaspectaculair! Vanaf de randen van de krater zag je namelijk hoe de wolk naar beneden kwam gestroomd om zich vervolgens over het spiegelgladde water van het meer uit te strijken. Werkelijk betoverend waarbij je haast zou denken dat er echt goden leven. Mja, wie weet... (voor de fans, we hebben een filmpje)
Gisteren hebben we de Fuentes Georginas bezocht. Deze warmwaterbronnen bevonden zich langs de flanken van de Santa Maria die blijkbaar nog steeds niet helemaal uitgeprutteld is. Tja, wat valt hierover te zeggen. ’t Is zo’n beetje als in een jacuzzi zitten maar dan zonder de bubbeltjes erbij. Bovendien was het nogal artificieel in die zin dat men het warme water gewoon opving in drie kunstmatige waterbakken en het water was naar onze goesting toch wel heel erg heet. Iets voor de liefhebber dus. Wat we dan weer wel spectaculair vonden, waren de vele reuzenvarens en reuzenhoefbladen die overal langs de met regenwoud beboste flanken van de berg stonden. Na een korte kreeftenkuur en een inspectie van de lokale flora -de fauna was niet veel soeps, behalve dan de enkele medetoeristen die in de waterbakken aan het koken waren (dus toch soep)- namen we het shuttlebusje terug richting Xela om op zoek te gaan naar een verjaardagscadeautje voor toffe Poline, hija de la luna...hihihihi...

AFOPADI

Mark Van de Velde & Marcos Del Campo

Met een verbeten trekje in zijn rechtermonddhoek staat Mark Van de Velde door het -in de gevel van zijn fermettevilla ingemetselde- karrenwielraam te staren. Mark is kwaad. Hij kan het niet verkroppen dat er geld uit zijn land in de richting stroomt van gebieden waar men in zijn ogen alleen maar neemt en nooit eens geeft. Dat frustreert hem...Waar hij zich de laatste tijd ook aan ergert is het feit dat: De wc al drie dagen een geurtje verspreidt, het leidingswater in de verte een chloorgeur heeft, geen enkele van de vijf verschillende pillen die hij voorgeschreven kreeg hem daadwerkelijk van zijn hoofdpijn afhelpen, geen van zijn drie huisartsen op zondag wil werken, hij onlangs de afwas moest doen omdat de vaatwasmachine stuk was, de kinderen van de nabijgelegen school teveel lawaai maken, hij vindt dat hij altijd dezelfde kost te eten krijgt, de omliggende maisvelden te hoog staan waardoor deze hem zijn mooie zicht ontnemen, het internet wel heel erg traag werkt....En bovenop dit alles wordt hij ziek bij het idee dat alle politiekers slechts zakenvullers zijn die het land naar de vaantjes helpen. De lucht is bewolkt en ja, het zal straks vast wel weer regenen.
Met een voorzichtig glimlachje in zijn linkermondhoek staat Marcos Del Campo door het -in de gevel van zijn adobehutje ingemetselde- enkelglazige raampje te staren. Marcos is blij. Hij kan het nog steeds haast niet geloven dat er geld stroomt uit bepaalde landen waar men uit naastenliefde zaken geeft zonder echt iets terug te vragen. Dat stemt hem hoopvol...Wat hem de laatste tijd ook heel content maakt is het feit dat: men hem geleerd heeft hoe een drogemest-wc te te gebruiken waarbij hij het afval als natuurlijke meststof voor zijn akkers kan gebruiken, hij nu het principe van de cisterna’s kent waarmee hij regenwater kan opslaan en door lichte chlorering als drinkwater kan gebruiken, hij en zijn vrouw sinds kort weer gebruik kunnen maken van de oude kennis van medicinale planten hetgeen zijn hoofdpijn al een stuk dragelijker maakt, er sinds kort een -via het beurssysteem- opgeleide verpleegkundige in de noodhulppost zit, hij onlangs alleen de afwas heeft gedaan, zonder bang te hoeven zijn om hiervoor door de andere mannen van het dorp uitgelachen te worden, hij de kinderen van de nabijgelegen school plezier hoort maken, hij via een vormingscursus het belang van gezonde en gevarieerde voeding heeft leren kennen alsook de technieken om zulks voedsel te kweken, de omliggende maisvelden zo hoog staan dankzij een voordracht waarbij men aantoonde hoe dit te verwezelijken zonder dure kunstmeststof te moeten gebruiken, hij in de pas gebouwde bibliotheek eens van het internet heeft kunnen proeven...En bovenop dit alles wordt hij strijdvaardig bij de gedachte dat -wanneer hij en zijn dorpsgenoten hun krachten bundelen en hun kennis en vaardigheden samenleggen- ze een vuist kunnen maken tegen de corrupte marionettenpolitiekers en hun ‘bazen’ uit het bedrijfsleven waardoor het land toch een beetje gered kan worden. De lucht is bewolkt maar wie weet komt de zon er straks nog door....

Hoe verschillende inzichten toch zulke verschillende uitzichten bieden.....

Dit bovenstaande tekstje is fictief, maar toch vertelt het wat tot ons is doorgedrongen gedurende de dagen dat we AFOPADI beter leerden kennen. Als we iets onthouden hebben in verband met ontwikkelingshulp dan is het wel de juiste, volle betekenis van dit woord. ‘Helpen mensen te ontwikkelen’. Opvoeden dus, niet paternalistisch maar vanuit zichzelf. De sterkte van AFOPADI en de kerntaak van goede ontwikkelingshulp is in die zin niet het veranderen van dingen, maar van mensen. Men kan bij wijze van spreken (welliswaar goed bedoeld) duizend muskietennetten uitdelen, maar wat heb je eraan als men slechts als visnet gebruikt...AFOPADI tracht vanuit deze filosofie via allerhande vormingssessies, een minimale logistieke ondersteuning en een permanente opvolging de Mum-indianenbevolking van Casaca en omstreken op weg te helpen om zelf hun (streekgebonden) problemen te leren oplossen. Toegegeven, dit is een proces van lange adem en als je naar Casaca komt om grootse zichtbare (infra)structurele veranderingen te zoeken dan ben je echt wel aan het verkeerde adres. Maar, maak een praatje met de mensen, vraag hen hoe ze de dingen nu zien en hoe ze er vroeger over dachten. Je zult merken dat er al heel wat inwoners zijn die dankzij AFOPADI geleerd hebben om verder te kijken dan de nabije toekomst en niet meer slaafs volgen wat hen onderandere vanuit allerhande megalomane regeringsprojecten wordt opgelegd.
Kortom, mensen inzicht geven opdat ze een hoopvol uitzicht zouden krijgen, mensen veranderen opdat zo de dingen zelf zouden kunnen veranderen. Dat is waar AFOPADI voor staat en dat is de weg die de ontwikkelingshulp volgens ons moet volgen wil ze enig effect hebben om ‘een betere wereld’ te realiseren. Wil je meer weten over dit project surf dan naar: www.afobelgica.be

Bedankt Annemie voor je gastvrijheid en de tijd die je voor ons wilde vrijmaken. We wensen jou, je gezin, de rest van de AFOPADI-mensen en natuurlijk Silke dan ook het allerbeste met het megawerk (letterlijk & figuurlijk) dat jullie verrichten.

Nabeschouwing

Guatemala is tot nu toe het land met de meeste gezichten en dit op alle vlakken. Als je het over de Guatemalteekse natuur hebt dan spreek je zowel over het met tropische wouden bedekte El Peten met het schitterende Tikal als over de vulkanische berglanden van Hueheu- en Quetzaltenango. Het machtige Atitlanmeer met zijn mais-en koffievelden als de mysterieuze nevelwouden van Chicabal. De ‘actieve’ lavavelden van de Pacaya als de mangrovekusten van Monterrico. Wat de Guatemalteekse cultuur betreft, hetzelfde liedje. Enerzijds heb je de verwesterde rijkere stedelijke Ladinos, anderzijds tref je op het platteland hoofdzakelijk traditionele armere Indigenas aan. Er is het betoverende Antigua met zijn prachtige koloniale gebouwen. Er is het verpauperde Guatemala City met zijn levensgevaarlijke wijken. De guatemalteek is de vriendelijkheid zelve, maar het is diezelfde guatemalteek die buitensporig geweld gebruikt om op misdadig vlak zijn doel te bereiken. Guatemala heeft fabelachtige landschappen met vulkanen, oerwouden, naaldbossen en lavakusten maar het heeft evenzeer gruwelijk verminkte gebieden van open storthopen, weggevreten bergen en kapot geerodeerde heuvels. Guatemala is prachtig voor allen die slechts oog hebben voor de schoonheid van dit land. Guatemala is de hel voor allen die slechts oog hebben voor de problemen waarmee dit land te kampen heeft. En de waarheid, die hangt ergens in het midden. Maar feit is dat je beide kanten gezien moet hebben om Guatemala te begrijpen, al is dat laatste waarschijnlijk iets waar je je leven lang mee bezig kunt zijn om aan het einde van de rit vast te stellen dat je toch nog niet alles helemaal snapt.